DEEL 1: WAT IS EENZAAMHEID?
Wat doet eenzaamheid met je?
Manfred Spitzer, een professor psychiatrie schreef in 2018 een boek over eenzaamheid[i].
Spitzer beschrijft dat eenzaamheid niet hetzelfde is als isolement, maar het is een psychologisch aspect ervan.
Je kunt dus zowel eenzaamheid ervaren wanneer je fysiek alleen bent, als wanneer je je omringd weet met familie en vrienden of een relatie hebt. Eenzaamheid kan erin sluipen. Soms kom je er ongemerkt in terecht maar op een gegeven moment versterkt de eenzaamheid zichzelf en kom je in een neerwaartse spiraal terecht.
Er bestaan twee vormen van eenzaamheid: emotionele en sociale eenzaamheid.
Emotionele eenzaamheid ontstaat door een gebrek aan intimiteit met een partner of een vriend. Iemand die zich emotioneel alleen voelt, heeft het gevoel dat er niemand is op wie hij/zij kan vertrouwen. Symptomen zijn: gespannenheid, alertheid op mogelijke bedreigingen, onrust, verlies van hongergevoelens, niet in slaap kunnen komen en een diepgewortelde ongerustheid.
Sociale eenzaamheid ontstaat als er weinig contacten zijn om te benaderen. Als iemand een klein sociaal netwerk heeft of als er zelfs geen sociaal netwerk is, dan zijn er nauwelijks mensen om gevoelens en ervaringen mee te delen. Je mist familie, vrienden, kennissen en collega’s. Bekend zijn de verhalen van mensen die gestorven zijn, zonder dat zelfs de buren dit weten.
Mensen die gescheiden zijn, hebben een grote kans beide eenzaamheidsvormen te ervaren. Dat is vooral zo wanneer iemand geen sociale kring heeft die hem of haar buiten de relatie kan opvangen.
Spitzer schrijft dat eenzaamheid pijn veroorzaakt in de hersenen en stress kan veroorzaken. Door stress wordt cortisol (stresshormonen) in je lichaam aangemaakt. Het is interessant dat paracetamol de pijn van eenzaamheid (tijdelijk) kan wegnemen, maar het enige dat een beschermend effect heeft tegen sociale pijn is (echt) contact met vrienden en geliefden.
Contact met een vriend of geliefde kan zelfs geneeskrachtig zijn. Spitzer noemt het voorbeeld van een foto van een geliefde op een nachtkastje in het ziekenhuis, dit kan actief de pijn verminderen van de patiënt. Een positieve, steunende relatie zorgt ervoor dat er meer oxytocine wordt vrijgegeven en dit is wederom een van de meest effectieve hormonen voor het verlagen van cortisol, de stresshormoon.
Interessant genoeg werkt het beschermende of heilzame effect van sociaal contact niet via sociale media.
Als je eenzaam bent, ben je wellicht geneigd om gebruik te maken van sociale media zoals Facebook. Mensen denken daar een stukje geluk in te vinden, in werkelijkheid gaat het daarna slechter met ze. Door sociale media zijn mensen – tegen alle verwachtingen in – niet meer of beter met elkaar verbonden, maar eenzamer.
Daarnaast raadt Spitzer in zijn boek aan om vaker te gaan wandelen in de natuur. Het verlaagt de hoeveelheid stresshormonen en je krijgt er een betere lichamelijke en psychische gezondheid van. Vijf recente onderzoeken over de bestrijding van eenzaamheid laten zien dat cognitieve gedragstherapie en het daarin aanleren van nieuwe gedachten het grootste effect heeft.
Chapman stelt dat het ultieme antwoord op emotionele eenzaamheid is door een gezonde relatie met jezelf en anderen op te bouwen. Je moet jezelf leren liefhebben en een omgeving creëren waarin je van het leven kunt genieten.
Voor meer informatie over eenzaamheid, zie: www.eenzaam.nl
Eenzaamheid in de relatie
Gary Chapman is antropoloog en schrijver van diverse relatieboeken. In zijn boek ‘Echt Scheiding?’ (2001)[ii] schrijft Chapman over eenzaamheid. Hij beschrijft dat eenzaamheid ook voorkomt binnen relaties. Voor mannen en vrouwen kan dat heel anders worden ervaren. Wetenschappelijke onderzoeken laten zien dat vrouwen over het algemeen genomen sterker op hun relatie reageren dan mannen, door hun sterke interpersoonlijke oriëntatie en/of hun grotere afhankelijkheid in de relatie.
Vrouwen lijden er daarom ook meer onder wanneer de relatie slecht is. Daarnaast beoordelen vrouwen hun relatie in het algemeen negatiever dan mannen. Aangezien vrouwen meestal sociaal competenter zijn dan mannen, beschikken zij over grotere sociale netwerken en halen zij noodzakelijke steun dan ook ergens anders vandaan als de man hierin niet voorziet. Vrouwen praten meer over hun relaties dan mannen, die eerder geneigd zijn zich terug te trekken.
Eenzaamheid binnen een relatie houdt in dat de partner de behoefte om een betekenisvolle relatie op te bouwen niet kan vervullen. Er kunnen diverse redenen zijn waarom eenzaamheid binnen een relatie ontstaat.
Wellicht heb je andere verwachtingen van de relatie of zie je elkaar nauwelijks. Ik weet van een stel die allebei een geweldige carrière hadden, een groot huis bezaten en ze hadden allebei een dikke auto. Als hij een keer thuis was, was zij er niet en vice versa. Ze zagen elkaar nauwelijks en uiteindelijk werd dat een gewoonte. Het was onvermijdelijk dat ze gingen scheiden.
Maar het kan ook zijn dat je niet geheel jezelf kan zijn in de relatie. Je voelt je niet vrij en je voelt je geleefd, je bent je continu aan het aanpassen en je doet wat een ander van je verwacht. Je stagneert zo in je volwassenheid en je verliest daardoor een stuk vrijheid. Dit heeft te maken met de balans tussen geven en ontvangen.
Hans Groeneboer (2003)[iii] heeft het binnen dit onderwerp over horizontale en verticale loyaliteit. Het verschil tussen horizontale en verticale loyaliteit zit hem in de manier waarop er gegeven en ontvangen wordt. Bij verticale loyaliteit wordt in een bepaalde fase meer gegeven door de één en meer ontvangen door de ander. Dit is bijvoorbeeld zo bij ouders die meer geven aan kinderen en kinderen die dit teruggeven als ouders oud worden.
Bij horizontale loyaliteit gaat het om het proces van geven en ontvangen tussen twee volwassen mensen, geven en ontvangen horen in balans te zijn. Om dit te bereiken zijn er volwassenheid en balans nodig. Niet in alle relaties is er sprake van een balans in geven en ontvangen. Soms geeft de één veel meer dan de ander. Maar als je alleen maar geeft en nauwelijks ontvangt, dan kan jouw liefdestank leeg raken.
Willard Harley (2015)[iv] schrijft dat ieder van ons een liefdesbank heeft. Er staan verschillende rekeningen op, voor elke persoon een eigen rekening.
Telkens als we een geliefd persoon ontmoeten, wordt er iets op de rekening gestort en opgenomen.
Met sommige mensen bouw je een mooie rekening op, met andere mensen sta je in het rood omdat zij jou onbewust meer energie kosten waardoor je leegloopt.
Als de behoeften van één van beide partners onvervuld blijven, dan kan die partner een gemakkelijke prooi voor bijvoorbeeld de verleiding van een buitenechtelijke relatie worden. Daarmee komen we op een ander probleem als we het hebben over onvervulde liefde en eenzaamheid: de mogelijkheid om liefde bij een ander te zoeken dan je partner.
[i] Manfred Spitzer, Eenzaamheid, Droemer, Meppel, 2019, 23, 66-67, 128, 136-137, 166, 168, 173, 179, 186-187, 195, 213
[ii] Gary Chapman, Echt Scheiding?, Medema, Vaassen, 2001, 84-88
[iii] Hans Groeneboer, Op de schouders van ouders, Koinonia, Hoogblokland, 2003, 20,26,60
[iv] Willard Harley, Wat wil hij, wat wil zij?, Gideon, Hoornaar, 6e druk 2015, 18,31
